Ikebana to japońska sztuka układania kwiatów z wielowiekową tradycją. Rośliny układa się według ścisłych zasad tak, aby symbolizowały niebo, ziemię i ludzi. W odróżnieniu od europejskich kompozycji, gdzie dużą rolę odgrywa kolorystyka kwiatów,  w ikebanie najważniejsza jest ich linearność. Nawiązania do japońskiej aranżacji kwiatów były modne we florystyce kilka lat temu. Czy ikebana nadal inspiruje?

Pierwsze ikebany pojawiły się w Japonii wraz z nadejściem buddyzmu, miało to miejsce około VII w n.e., jednak dopiero w XV w ikebana stała się charakterystyczną dla tego kraju formą sztuki niezależną od wspomnianej wcześniej religii. Zasadnicza różnica pomiędzy aranżacją kwiatów w stylu zachodnim a ikebaną polega na tym, że japońskie kompozycje mają asymetryczny kształt, a europejskie opierają się na symetrii.

Podstawowe zasady tworzenia Ikebany

W tej sztuce stosowana jest zasada trójkąta pionowego posiadającego rozkład trzech linii głównych, dominujących. Pierwsza linia główna (shin) jest centralną i najdłuższą osią układu florystycznego i symbolizuje niebo (ten), druga linia (soe) symbolizuje ludzki byt (jin), trzecia linia (hikae) jest najkrótsza i symbolizuje ziemię (chi). Przy tworzeniu japońskiej kompozycji główny nacisk kładzie się na pionowe elementy konstrukcji – gałązki, patyczki, pędy, a dopiero w dalszej kolejności na kwiaty (w zachodnich aranżacjach kwiaty są kluczowe, zarówno w fazie pąku jak i pełnym rozkwicie). Nie mniej ważne przy komponowaniu ikebany są naczynia (utsuwa), które są punktem odniesienia całej aranżacji i muszą być z nią spójne. W zależności od stylu, naczynia mogą być płaskie lub pionowe. Niezbędny jest kenzan, czyli rodzaj płytki z kolcami, na którą nabija się łodygi roślin. Warto pamiętać, że kenzan wykonany z mosiądzu neutralizuje kwasy, co przedłuża trwałość ciętych roślin. Japończycy preferują minimalizm i najczęściej wybierają naczynia gliniane lub porcelanowe.

Wybór roślin

Dla wielu ikebana kojarzy się ze starym skręconym konarem sosny, gałązkami pokrytymi mchem, liściem klonu, łodygą bambusa lub suchą bryłą drewna wyrzucona na brzeg przez morze. Jednak rodzajów ikebany jest kilka i różnią się one od siebie znacząco, m.in. gatunkami roślin wykorzystywanych do tworzenia kompozycji.

Najbardziej znane style japońskiej sztuki układania kwiatów to:

Rikka – uznawany za jeden z najbardziej klasycznych. Do stworzenia kompozycji wykorzystuje się gałązki sosny, cyprysu, cedru i łączy z takimi gatunkami jak: chryzantema, bambus, dzika kamelia, azalia, magnolia, śliwa, wiśnia, brzoskwinia i kosaćce (irysy).

Shoka (lub seika) – do konstrukcji najczęściej używa się róż i lilii, które przeważnie mocuje się w niskich naczyniach lub złączonych rurkach bambusowych (kwiaty nabija się na kenzan).

Moribana (inaczej spiętrzone kwiaty) – preferowane gatunki to gerbery, mieczyki, lilie lub chryzantemy.

Heika – tu nie używa się kenzanu, kwiaty stoją w długich wysmukłych wazonach. Charakterystyczne dla stylu są chryzantemy, róże, goździki, czyli takie gatunki, które mają pojedynczą kulę płatków na końcu łodygi. Popularne są również lilie, kalie, irysy, astry, narcyzy i tulipany.

Z roślin rosnących w Polsce w ikebanach efektownie wyglądają: gałązki wierzby i leszczyny pogiętej, berberysu, derenia, dzikiej róży, żarnowca, tawuły, iglaków; kwiaty róży wielkokwiatowej, zawilca, irysa syberyjskiego oraz liście kosaćców, funkii.

Ikebana dziś

Pomimo tego, że ikebana nie jest aktualnie najmodniejszym trendem florystycznym, to jednak jej minimalizm i ponadczasowość są wykorzystywane w wielu aranżacjach. Kompozycje w stylu japońskim świetnie sprawdzą się w surowych, nowoczesnych wnętrzach. Styliści szczególną uwagę zwracają na łazienki, w których obecnie dominują ciemniejsze barwy, betonowe płyty, proste formy i brak ozdób. Ikebana w takich pomieszczeniach przełamuje chłód i monotonię wystroju, ożywia, wprowadza równowagę i odniesienie do natury. Wschodnie aranżacje kwiatowe sprawdzą się również w tych salonach kąpielowych, gdzie elementy wykonane zostały z naturalnych materiałów, takich jak drewno czy kamień. Ikebana w całej swojej filozofii ma jednoczyć człowieka z naturą i o niej przypominać- warto rozważyć jej wykorzystanie podczas projektowania wnętrz. Pamiętajmy, klasyka nigdy nie zawodzi!

autor: Joanna Cała
laureatka konkursu “Florystyka na milion sposobów”